Pothranjenost se može razviti usled nedovoljnog unosa makronutrijenata (proteina, ugljenih hidrata i masti), povećanja energetskih potreba u akutnom oboljenju, usled malapsorpcije - nedovoljnog iskorišćavanja hranljivih materija koje unesemo putem hrane ili povećanih gubitaka hranljivih materija, kao posledica komplikacija osnovne bolesti ili usled kombinacije dva ili više navedenih faktora kao i razne dijete i svesna ili nesvesna izgladnjivanja tela.
Ukoliko iz nekog od navedenih razloga nemamo dovoljno hrane koja će da zadovolji naše dnevne energetske potrebe, naš organizam koristi sopstvene rezerve. Kad se te rezerve potroše, organizam je prinuđen, da razgrađuje protein, prvo iz mišićnog tkiva, a zatim iz unutrašnjih organa, što može imati teške posledice po zdravlje. Hronično gladovanje može biti praćeno različitim promenama u organizmu, kao što su smanjenje telesne težine, biohemijski poremećaji, opšta slabost, brzo zamaranje, opadanje mišićne snage, nevoljnost, poremećaji menstrualnog ciklusa kod žena, poremećaj imunog sistema i dr. Dijabetes, neke hronične bolesti digestivnog sistema, razni hirurški zahvati u digestivnom sistemu ometaju apsorpciju vitamina rastvorljivih u mastima, vitamina B12, Ca i gvožđa. Smanjena apsorpcija može dovesti do stanja kao što je anemija i osteoporoza. Glutenska enteropatija, insuficijencija pankreasa, karcinomi i druge bolesti mogu dovesti do malapsorpcije.
Pothranjenost lečimo uz pomoć odgovarajuće individualne dijetoterapije čiji je primarni cilj dostići optimalnu telesnu težinu uz pomoć pravilne, uravnotežene ishrane. Kod pothranjenih pacijenata dijetoterapija mora biti individualno propisana, prilagođena uzroku i stepenu ishranjenosti.
Procena nutritivnog statusa bazira se na detaljnoj anamnezi kojom se prepoznaju faktori koji bi mogli da doprinesu postojanju pothranjenosti. To podrazumeva gubitak težine, apetit, gastrointestinalne simptome kao i podatke o hroničnim oboljenjima i lekovima. Detaljnim ispitivanjem navika u ishrani i njihovih promena dobija se uvid u energetski, proteinski i unos mikronutrijenata. Neophodni su nam laboratorijski nalazi koji nam ukazuju na biohemijske promene u našem organizmu ili na deficit nekih mikronutrijenata. Zatim se vrše antropometrijska merenja: telesna visina, telesna težina, određivanje BMI indeksa (indeksa uhranjenosti) uz čiju pomoć određujemo stepen pothranjenosti. Bioelektrična impendanca, koja se bazira na različitoj sprovodljivosti tkiva, koristi se za merenje procentualne zastupljenosti vode, mišićne mase, masnog i koštanog tkiva u telu.
Kod pothranjenosti BMI<18.5, preporučuje se uravnotežena ishrana sa češćim obrocima. Postoji sedam grupa namirnica i da bi telo obavljalo nesmetano svoje funkcije, neophodno je unošenje svih namirnica i raznovrsna ishrana. Njen osnovni cilj je pravilna kombinacija namirnica i unos zaštitnih materija. Ishrana kod pothranjenih pacijenata treba da bude hiperenergetska, hiperproteinska, bogata ugljenim hidratima, mineralima i vitaminima, sa umerenim sadržajem masti. Uvodi se 6 obroka na 2-2,5h, obrok pred spavanje (noćna užina) je obavezna. Složeni ugljeni hidrati (beli šećer, konditorski proizvodi, beli hleb, previše testa) nisu poželjni ni kod nedovoljno uhranjenih ljudi. Proteini (meso, riba, jaja, mlečni proizvodi) su glavni izvor energije kod pothranjenosti, jer nam je cilj povećati telesnu težinu i mišićnu masu, a ne masti u potkožnom tkivu.
Specijalista strukovni nutricionista dijetetičar, Tijana Valenta